ภาษา Na-Dené

ภาษา Na-Dené, การจัดกลุ่มที่สำคัญ (ไฟลัมหรือซูเปอร์สต็อก) ของภาษาอินเดียนในอเมริกาเหนือประกอบด้วยตระกูลภาษา 3 ตระกูล ได้แก่ Athabascan (หรือ Athapascan), Haida และ Tlingit โดยมีทั้งหมด 22 ภาษา ภาษาเหล่านี้ 20 เป็นของตระกูล Athabascan; พวกเขาพูดในดินแดนตะวันตกเฉียงเหนือยูคอนและส่วนที่อยู่ติดกันของแคนาดาทางตะวันตกไปยังคุกอินเล็ตในอลาสก้า ในพื้นที่สองแห่งที่แยกจากกันของชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิก (ทางตะวันตกเฉียงใต้ของโอเรกอนและทางตอนเหนือของแคลิฟอร์เนีย); และทางตะวันตกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกา (ส่วนใหญ่อยู่ในนิวเม็กซิโกและแอริโซนา) Tlingit และ Haida เป็นภาษาเดี่ยวที่สร้างครอบครัวแยกกัน พวกเขาพูดตามลำดับในอะแลสกาตะวันออกเฉียงใต้และบริติชโคลัมเบีย ภาษาหลักของกลุ่ม Na-Denéคือ Navajo ซึ่งพูดโดยประชากรอินเดียจำนวนมากในรัฐแอริโซนาและนิวเม็กซิโกเป็นหนึ่งในภาษาอินเดียนอเมริกาเหนือไม่กี่ภาษาที่มีผู้พูดเพิ่มจำนวนมากขึ้น ภาษาขนาดใหญ่อื่น ๆ ของไฟลัม ได้แก่ Western Apache พูดในแอริโซนาตะวันตกและภาษา Chipewyan ของดินแดนตะวันตกเฉียงเหนือในแคนาดา

ลักษณะเฉพาะของภาษาอเมริกันอินเดียนจำนวนมากเป็นโครงสร้างคำที่สังเคราะห์ได้ซึ่งคำต่างๆประกอบด้วยองค์ประกอบที่เรียกว่าผูกไว้มากมาย (ซึ่งไม่สามารถยืนได้ด้วยตัวเอง แต่ใช้ร่วมกับองค์ประกอบอื่น ๆ เท่านั้น) คำโพลีสังเคราะห์คำเดียวอาจรวมข้อมูลที่ต้องใช้ทั้งประโยคในการพูดเป็นภาษาอังกฤษ ภาษา Na-Denéค่อนข้างสังเคราะห์แม้ว่าจะไม่มากเท่าภาษา Algonquian หรือ Eskimo ก็ตาม คำมักจะสร้างขึ้นจากองค์ประกอบที่ผูกไว้หลวม ๆ อย่างไรก็ตามโดยทั่วไปของภาษา Na-Denéคือการใช้วรรณยุกต์เพื่อแยกแยะคำอื่น ๆ ที่เหมือนกัน นาวาโฮใช้สองเสียงในลักษณะนี้คือเสียงสูงแสดงด้วยสำเนียงเฉียบพลัน (´) และเสียงต่ำซึ่งแสดงด้วยสำเนียงที่รุนแรง (ˋ) ดังนั้นในนาวาโฮyààzíídหมายถึง“ คุณเทมันลง” และyààzììdหมายถึง“ ฉันเทมันลงไปแล้ว” ลักษณะอื่น ๆ ของภาษา Na-Denéคือความแตกต่างที่ชัดเจนระหว่างคำกริยาที่ใช้งานและคำกริยาคงที่โดยเน้นที่ลักษณะของคำกริยาและเสียงมากกว่าเรื่อง tense และการสร้างคำกริยาจากคำนามบ่อยๆ